ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ತಾಯಿ ಕೂಷ್ಮಾಂಡಾ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದಳು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಅವರ ಪೂಜೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಫಲಪ್ರದವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ನವರಾತ್ರಿ ಹಬ್ಬದ 4ನೇ ದಿನದಂದು ಮಾಡುವ ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ದೇವಿಯ ಪೂಜೆ ವಿಧಾನ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ.

ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ದೇವಿ ಅವತಾರ

ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ಎಂಬುದು ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದವಾಗಿದೆ. ಇದರರ್ಥ ಕುಮ್ಹದ ಅಂದರೆ ಪೇಠವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಹಣ್ಣು. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ, ತಾಯಿಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಲು ಕುಂಬಳಕಾಯಿಯನ್ನು ದಾನ ಮಾಡುವುದು, ಕುಂಬಳಕಾಯಿಯನ್ನು ಅರ್ಪಿಸುವುದು ಅದರಲ್ಲೂ ಬೂದು ಕುಂಬಳಕಾಯಿಯಾಗಿರಬೇಕು. ಈ ರೀತಿ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಮಂಗಳಕರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಎಂಟು ತೋಳುಗಳಿಂದ ದೈತ್ಯ ರೂಪವನ್ನು ತೋರುವ ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವುದರಿಂದ ಎಲ್ಲಾ ತೊಂದರೆಗಳು ದೂರವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಂತೋಷ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತು ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ. ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯ ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ದೇವಿಯ ರೂಪವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದು, ಅವಳು 8 ತೋಳುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಳೆ. ಮತ್ತು ಆಕೆ ತನ್ನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಜಪಮಾಲೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು, ಸಿಂಹದ ಮೇಲೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಾಳೆ.

ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯು ಎಂಟು ಕೈಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬಿಲ್ಲು, ಮಕರಂದ, ಬಾಣ, ಕಮಲ, ರಾಜದಂಡ, ಡಿಸ್ಕಸ್, ಚಕ್ರ ಮತ್ತು ಎಂಟನೆಯ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರಿಗೆ ವರವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಎಂಟು ಕೈಗಳನ್ನು ದೇವಿಯು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ಆಕೆಗೆ ಅಷ್ಟವುಜ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಇದೆ. ದೇವಿಯ ಮೈಬಣ್ಣ ವಿಕಿರಣವಾಗಿದ್ದು ದೇಹದ ಬಣ್ಣ ಚಿನ್ನದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಿಂಹದ ಮೇಲೆ ದೇವಿಯು ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆಕೆ ಹತ್ತು ಕೈಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಕೂಡ ಬಣ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ದೇವಿಯ ರೂಪವು ಮಂದ ನಗುವಿನ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, ಭಗವತಿಯ ಈ ರೂಪವು ಮೃದುವಾದ ನಗುವಿನೊಂದಿಗೆ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಅವಳು ಮೂಲ ರೂಪ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಮೂಲ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ. ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ದೇವಿಯ ವಾಸವು ಸೌರವ್ಯೂಹದ ಒಳಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿಂದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಜನಪ್ರಿಯ ವೇದಾಂತದ ಪ್ರಕಾರ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೌರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಆಕೆ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದಾಗಿದೆ. ದೇವಿ ಕೂಷ್ಮಾಂಡೆಯನ್ನು ನೀವು ಪೂಜಿಸುತ್ತೀರಿ ಎಂದಾದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ನೀವು ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿದ್ದೀರಿ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.

ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ಪದದ ಅರ್ಥ

ಇಲ್ಲಿ ಕು ಎಂಬುದು ಸಣ್ಣದು ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಊಷ್ಮಾ ಎಂಬುದು ಉಷ್ಣತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರೆ, ಅಂಡ ಎಂಬುದು ಮೊಟ್ಟೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಶ್ವವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದವರು ಆಕೆಯೇ ಆಗಿರುವುದರಿಂದ ಆಕೆಯ ಹೆಸರೇ ಆಕೆಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದೆ.

​ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ದೇವಿ ಪೂಜೆ ವಿಧಾನ

– ನವರಾತ್ರಿಯ ನಾಲ್ಕನೇ ದಿನ ಬ್ರಹ್ಮ ಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ಎದ್ದು ನಿತ್ಯಕರ್ಮದಿಂದ ಮುಕ್ತರಾಗಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ.

– ಇದರ ನಂತರ, ಕಲಶವನ್ನು ವಿಧಿ – ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಪೂಜಿಸುವ ಜೊತೆಗೆ ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಅವಳ ರೂಪವನ್ನು ಪೂಜಿಸಿ.

– ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ದೇವಿಗೆ ಸಿಂಧೂರ, ಹೂವುಗಳು, ಹೂ ಮಾಲೆಗಳು, ಅಕ್ಷತೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ.

– ಇದಾದ ನಂತರ ತುಪ್ಪದ ದೀಪ ಮತ್ತು ಧೂಪವನ್ನು ಬೆಳಗಿಸಿ, ತಾಯಿಯ ಮಂತ್ರವನ್ನು 108 ಬಾರಿ ಜಪಿಸಿ.

– ದುರ್ಗಾ ಸಪ್ತಶತಿಯನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಪಠಿಸಿ ಮತ್ತು ದುರ್ಗಾ ಚಾಲೀಸಾವನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಪಠಿಸಿ.

– ತಾಯಿಯನ್ನು ಈ ರೀತಿ ಪೂಜಿಸುವುದರಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಎಲ್ಲಾ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ನಿವಾರಣೆಯಾಗುತ್ತವೆ.

– ನವರಾತ್ರಿಯ ನಾಲ್ಕನೇ ದಿನ ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ದೇವಿಗೆ ಮಾಲ್ಪುವಾವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ ಅಮ್ಮನ ವಿಶೇಷ ಕೃಪೆ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ.

– ತಾಯಿಗೆ ಮಾಲ್ಪುವಾವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸುವುದರಿಂದ ಭಕ್ತರ ಮನೋಸ್ಥೈರ್ಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆತ್ಮಸ್ಥೈರ್ಯವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.

– ಭೋಗವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿದ ನಂತರ, ತಾಯಿಯ ಮೂರ್ತಿಯ ಮುಂದೆ ನೀರು ತುಂಬಿದ ಪಾತ್ರೆಯನ್ನು ಇರಿಸಿ.

– ನೀರಿಲ್ಲದೆ ಭೋಗವು ಅಪೂರ್ಣ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ.

ಈ ದಿನ ಮುತ್ತೈದೆಯರನ್ನು ಕರೆದು ಊಟ ಹಾಕಬೇಕು. ಈ ದಿನ ತಾಯಿಗೆ ಮೊಸರು, ಹಲ್ವಾ, ಹಣ್ಣು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡುವುದು ಉತ್ತಮ. ಪೂಜೆಯ ವಿಧಾನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಮೊದಲು, ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹೂವುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸಿ ಮತ್ತು ಈ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಪಠಿಸಿ

‘ಸುರಸಂಪೂರ್ಣಕಲಶಂ ರೂಧೀರಾಪ್ಲುತಮೇವ ಚ| ದಧಾನ ಹಸ್ತಪದ್ಮಾಭ್ಯಂ ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ಶುಭದಾಸ್ತು ಮೇ||

ಇದರ ನಂತರ, ಸಪ್ತಶತಿ ಮಂತ್ರ, ಉಪಾಸನಾ ಮಂತ್ರ, ಕವಚ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಆರತಿ ಮಾಡಿ. ಆರತಿ ಮಾಡಿದ ನಂತರ, ಕ್ಷಮೆಗಾಗಿ ಮಾತೃ ದೇವಿಯ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಮರೆಯದಿರಿ.

​ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ದೇವಿ ಮಂತ್ರ

”ಏಂ ಹ್ರೀಂ ದೇವ್ಯೈ ನಮಃ

ವಂದೇ ವಾಂಚಿತ ಕಾಮಾರ್ಥ ಚಂದ್ರಾರ್ಧಕೃತಶೇಖರಂ|

ಸಿಂಹರೂಢ ಅಷ್ಟಭುಜಾ ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ಯಶಸ್ವಿನೀಂ||”

”ಓಂ ಏಂ ಹ್ರೀಂ ಕ್ಲೀಂ ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ನಮಃ”

”ಯಾ ದೇವಿ ಸರ್ವಭೂತೇಷು

ಮಾಂ ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ರೂಪೇಣ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತತಾ

ನಮಸ್ತಸ್ಯೈ ನಮಸ್ತಸ್ಯೈ ನಮೋ ನಮಃ”

ಕೂಷ್ಮಾಂಡ ದೇವಿ ಉಪಾಸನ ಮಂತ್ರ

ಕುಸ್ತಿತಃ ಕೂಷ್ಮಾ

ಕೂಷ್ಮಾ – ತ್ರಿವಿಧತಾಪಯುತಃ

ಸಂಸಾರಃ ಸ ಅಂಡೇ ಮಾಂಸಪೇಶ್ಯಾಮುದರರೂಪಾಯಾಂ

ಯಸ್ಯಾಃ ಸಾ ಕೂಷ್ಮಾಂಡ

ದುರ್ಗತಿನಾಶಿನಿ ತ್ವಂಹೀ ದರಿದ್ರಾದಿ ವಿನಾಶನಿಂ
ಜಯಂದಾ ಧನದಾ ಕೂಷ್ಮಾಂಡಾ ಪ್ರಣಮಾಮ್ಯಹಂ
ಜಗತಮಾತಾ ಜಗತಕಾತ್ರಿ ಜಗದಾಧರ ರೂಪಾನಿಂ
ಚರಚರೇಶ್ವರಿ ಕೂಷ್ಮಾಂಡೇ ಪ್ರಣಮಾಮ್ಯಹಂ
ತ್ರೈಲೋಕ್ಯಸುಂದರೀ ತ್ವಂಹಿ ದುಖಃ ಶೋಕ ನಿವಾರಿಣಿಂ
ಪರಮಾನಂದಮಯಿ ಕೂಷ್ಮಾಂಡೇ ಪ್ರಣಮಾಮ್ಯಹಂ